برخورد با کودک پرخاشگر باید به نحوی باشد که رفتار او را تشدید نکند. علت پرخاشگری کودکان آن هم در سنین پایین از جمله موضوعاتی است که والدین باید آن را جدی بگیرند. معمولا پسران و دختران در سنین نوجوانی به دلیل ورود به دوران‌بلوغ به طور طبیعی زودرنج و کمی تندخو می‌شوند، اما پرت‌کردن اسباب، فحاشی، کتک زدن، داد و فریاد … رفتارهایی هستند که احتمالا ناشی از یک نوع نقص تربیتی و حتی گاه مشکلات جسمانی و روانی می‌باشد.
فهرست مطالب
- کودکان پرخاشگر
- علت پرخاشگری کودکان (چرا کودکان پرخاشگر می شوند؟)
- مشکلات جسمی
- الگوبرداری از اطرافیان علت پرخاشگری کودکان
- محتوای خشن کتاب‌ها یا فیلم‌ها
- بازی‌های رایانه‌ای
- تلاش برای رسیدن به اهداف علت پرخاشگری کودکان
- افسردگی و بیماری‌های روحی
- پرخاشگری کودکان و آسیب دیدن از جانب اطرافیان
- نحوه برخورد با کودک پرخاشگر
- 1- مشکلات جسمانی را بررسی کنید
- 2- برای برخورد با کودک پرخاشگر با او صحبت کنید
- 3- بی‌توجه باشید
- 4- برخورد با کودک پرخاشگر و انتظارات واقع بیناینه درباره توانایی همدلی کودک
- 5- در برخورد با کودکان پرخاشگر به آنها بدبین نباشید
- 6- انتظارات تان را مطابق با سن و توانایی فرزند باشد
- 7- برخورد با کودک پرخاشگر | آرامش روان تان را فدا کنید
- 8- نظم و مقررات ایجاد کنید
- 9- رفتارهای ناپسند را برای کودک مشخص کنید
- 10- آموزش مهارت عاطفی در برخورد با کودک پرخاشگر
- 11- برای انجام کارها وقت بدهید
- 12- در برخورد با کودک پرخاشگر رفتارهای خوب او را پاداش دهید
- 13- توانایی درک رفتار منصفانه را دارند
- 14- قبل برخورد با کودک پرخاشگر از خواب او مطمئن شوید
- 15- اهمیت ثابت‌قدم بودن در برخورد با کودک پرخاشگر
- 16- بین فرزندانتان ارتباط خوبی ایجاد کنید
- 17- تکنیک های کنترل خشم را یاد دهید
- 18- از یک مشاور کمک بگیرید
پرخاشگری کودکان در محیط آموزشی و ارتباط با همسالان، موجب بدتر شدن شرایط آنها خواهد شد و از طرفی زمان کمک چندانی برای رفع خشونت آنها نخواهد شد، بلکه علت یابی و حذف عوامل ایجاد پرخاشگری هستند که کمک حال کودک خواهند بود. در ادامه به دلایل و راهکارهایی برای حل پرخاشگری کودکان آورده‌ایم. برای ارتباط با بهترین متخصصان برای مشاوره تلفنی کودک کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه برخورد با کودک پرخاشگر می توانید از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در کلینیک تخصصی ذهن نو تماس بگیرید.
کودکان پرخاشگر
به‌طورکلی پرخاشگری به هر رفتاری که باعث آسیب دیدن جسمی یا روحی دیگران شود، گفته میشود. روانشناسان معتقدند پرخاشگری همیشه به‌صورت کتک زدن دیگران نیست؛ گاهی داد زدن سر دیگران یا حتی شوخی‌های تند ما همگی به دلیل عصبانیت اتفاق می‌افتند. در چنین شرایطی این جسم طرف مقابل نیست که آسیب می‌بیند بلکه وی ازنظر روحی دچار مشکل میشود. به همین خاطر عصبانیت و پرخاش کردن به دیگران میتواند هر رفتار یا کلامی را شامل شود.
یک تقسیم‌بندی دیگر برای برخورد با کودک پرخاشگر آن را به دو دسته پرخاش مستقیم و وسیله‌ای طبقه‌بندی می‌کند. در پرخاش‌های مستقیم شما به دلیل عصبانیت بر سر طرف مقابل خود فریاد می‌زنید یا هر رفتار دیگری را انجام می‌دهید. درواقع در این شرایط به‌جز خالی کردن خشم‌تان هیچ انگیزه دیگری وجود ندارد.
اما پرخاشگری وسیله‌ای که بسیاری از مواقع در کودکان دیده میشود به این صورت است که آنها برای رسیدن به یک هدف خاص شروع به بدرفتاری می‌کنند. برای مثال کودکی که به اسباب‌بازی یا برنامه تلویزیونی موردعلاقه‌اش نرسیده آن‌قدر با مادر بدرفتاری می‌کند تا بالاخره مادرش را تسلیم کرده و به خواسته خود برسد.
برای آشنایی با سایر نشانه‌های اختلالات رفتاری کودکان کلیک کنید.
علت پرخاشگری کودکان (چرا کودکان پرخاشگر می شوند؟)
شاید برای شما عجیب باشد که اصلا کودک درباره مساله ای پرخاشگری کند. اما در دنیای او عدم دسترسی به عروسک؛ افتادن بستنی، دوری از دوست می تواند باعث پرخاشگری شود. پس والدین با نحوه برخورد با کودک پرخاشگر خود در مراحل اولیه را بدانند. در صورت نیاز نیز برای درمان کودک پرخاشگر شان اقدام کنند.
مشکلات جسمی
تحقیقات نشان داده است که مشکلات تیروئید یا ناهنجاری در بعضی از بخش‌های مغز می‌توانند با عصبانیت کودک و پرخاشگری کودکان ارتباط داشته باشند. به همین خاطر اولین قدم برای درمان کودکان پرخاشگر این است که ازنظر سلامت جسمانی موردبررسی قرار بگیرند.
الگوبرداری از اطرافیان علت پرخاشگری کودکان
تقلید یکی از مهم‌ترین راه‌های یادگیری در کودکان است. آنها به‌دقت رفتارهای شما را زیر نظر دارند و دیر یا زود درست مثل خودتان رفتار می‌کنند. به همین خاطر روانشناسان کودک معتقدند که پرخاشگری در کودکان اکثر اوقات به حضور یک فرد پرخاشگر در محیط اطراف آنها ربط پیدا می‌کند. تماشای پرخاش‌های کلامی یا رفتاری از سوی والدین یا هر یک از کسانی که با کودک در ارتباط است باعث میشود تا آنها این رفتار را یاد گرفته و درست مانند آن را اجرا کنند.
محتوای خشن کتاب‌ها یا فیلم‌ها
تقلید کودکان از یک الگوی خشن همیشه هم در محیط خانه اتفاق نمی‌افتد. گاهی اوقات آنها از قهرمان یک داستان تقلید می‌کنند. درنتیجه یکی دیگر از راهکارها برای کاهش پرخاشگری کودک این است که محتوای کارتون‌ها و کتاب‌های او را مدیریت کنید.
بازی‌های رایانه‌ای
آلبرت بندورا روانشناس معروف در یک بررسی از بعضی کودکان خواست تا به عروسکی ضربه بزنند. در پایان تحقیق او متوجه شد کودکانی که از آنها خواسته بود به عروسک ضربه بزنند پرخاشگری بیشتری از خود نشان دادند. درواقع برخلاف یک باور قدیمی که معتقد بود ضربه زدن باعث آزاد شدن هیجانات و کم شدن عصبانیت میشود؛ بندورا متوجه شد که کودک هرچه بیشتر در جهت پرخاش تقویت شود، این احساس در او شدت بیشتری پیدا می‌کند. به همین خاطر یکی از دلایل پرخاشگری کودک بازی‌های رایانه‌ای هستند که از او می‌خواهند در جایگاه قهرمان بازی نسبت به دیگران بی‌رحمانه رفتار کند.
برای آشنایی با راه های از بین بردن دست بزن در کودکان کلیک کنید.
تلاش برای رسیدن به اهداف علت پرخاشگری کودکان
همانطور که گفتیم گاهی اوقات پرخاشگری کودکان به این خاطر اتفاق می‌افتد که آنها احساس می‌کنند از این راه می‌توانند چیزی به دست بیاورند. شاید شما هم در اطراف‌تان کودکانی را دیده باشید که برای به دست آوردن خواسته‌هایشان حسابی قشقرق راه می‌اندازند و تا به خواسته خود نرسند آرام نمی‌شوند.
این رفتار به این خاطر است که کودک یاد گرفته با بدرفتاری میتواند به خواسته‌های خود دست پیدا کند. به خاطر داشته باشید تا هرکجا که والدین در مقابل بدرفتاری کودک کوتاه بیایند و او را به خواسته‌اش برسانند این رفتار تکرار خواهد شد.
افسردگی و بیماری‌های روحی
کودکان توانایی بیان احساسات خود را ندارند. به همین خاطر بسیاری از مواقع ناراحتی خود را با پرخاشگری نشان میدهند. پرخاش کودک به اطرافیان میتواند نشانه‌ای از افسردگی یا اضطراب در او باشد و بررسی این بیماری‌ها پیش از تلاش برای برطرف کردن خشم یکی از مهم‌ترین کارهایی است که باید انجام شود.
پرخاشگری کودکان و آسیب دیدن از جانب اطرافیان
تجاوز، مورد زورگویی قرار گرفتن در راه مدرسه یا حتی تمسخر هم‌کلاسی‌ها و اطرافیان همگی می‌توانند دلایلی برای پرخاشگری کودک شوند. در این شرایط کودک از وضع موجود ناراضی است؛ اما به هر دلیلی نمی‌تواند راجع به آن صحبت کند. به همین خاطر احساس ناراحتی می‌کند و این ناراحتی و فشار روحی ممکن است خود را به‌صورت پرخاشگری نشان دهد.
برای آشنایی با نحوه برخورد با پرخاشگری کودکان زیر دو سال کلیک کنید.
نحوه برخورد با کودک پرخاشگر
پیش از هر چیز باید بدانید که نحونه برخورد با کودک پرخاشگر به او یاد می دهد که در برابر ناملایمات زندگی چطور واکنشی نشان دهد. نبابراین اگر شما نتوانید به او در عمل یک الگوی مناسب باشید؛ پس نباید انتظار رفتاری غیر از پرخاشگری از او بدارید.
1- مشکلات جسمانی را بررسی کنید
همانطور که گفتیم گاهی اوقات مشکلات جسمانی هستند که باعث پرخاشگری کودک می‌شوند. به همین خاطر بهتر است در اولین قدم از نبودن این بیماری‌ها مطمئن شوید. در کنار بیماری‌های جسمانی مانند مشکلات تیروئید، اختلالات عصبی-رشدی مثل بیش فعالی یا اوتیسم هم می‌توانند با پرخاشگری ارتباط داشته باشند. این بیماری‌ها به دلیل مشکلاتی که در زندگی کودک ایجاد می‌کنند باعث پرخاشگری آنها می‌شوند. اگر کودک شما دچار این بیماری‌هاست بهتر است روی درمان بیماری اصلی تمرکز کنید.
2- برای برخورد با کودک پرخاشگر با او صحبت کنید
در یک فضای دوستانه با فرزندتان صحبت کنید و از او بپرسید چرا احساس ناراحتی می‌کند؟ چه چیزی او را پرخاشگر می‌کند؟ سعی کنید بفهمید کودک از چه چیزی ناراحت است و برای برطرف کردن آن تلاش کنید. برای مثال بعضی کودکان از اینکه والدین‌شان مشغول کارهای خود می‌شوند و نسبت به آنها بی‌توجه هستند احساس ناراحتی می‌کنند. سعی می‌کنند با پرخاشگری والدین را مجبور کنند که به آنها توجه داشته باشند. در صحبت با کودک سعی کنید رفتار درست و غلط را به آنها آموزش دهید.
3- بی‌توجه باشید
هر زمان فرزند شما به‌جای پرخاشگری رفتار مناسبی از خودش نشان می‌دهد او را تشویق کنید. اما هر وقت رفتار پرخاشگرانه را میبینید کاملاً نسبت به آن بی‌توجه باشید. به‌این‌ترتیب کودک متوجه دو نکته میشود. نخست اینکه با پرخاشگری به خواسته‌های خود نمی‌رسد؛ و دوم اینکه برای رسیدن به خواسته‌های خود باید رفتار بهتری را جایگزین کند.
4- برخورد با کودک پرخاشگر و انتظارات واقع بیناینه درباره توانایی همدلی کودک
کودک در حال یادگیری است که چطور احساسات دیگران را بفهمد. اگر آن ها نگاهی خصمانه به دنیا داشته باشند؛ رفتارهای پرخاشگرانه نشان میدهند. پس اگر فرزندتان رفتاری پرخاشگرانه داشت؛ به این معنی نیست که قابل اصلاح هم نیست. بچه ها توانایی همدلی ندارند؛ چرا که نمی‌دانند چطور مهر و محبت شان را نشان دهند. همچنین درک متفاوت موقعیت نیز دلیل این مساله می‌باشد. پس برای ایجاد همدلی او این کارها را انجام دهید.
_ رابطه ای ایمن با او برقرار کنید.
_ در مورد احساساتش با او صحبت کنید.
_ نشانه های احساسی دیگران را به او یاد دهید.
_ الگوهای مثبت را نمایان و تاکید کنید.
_ به رفتارهای درستش پاداش دهید.
5- در برخورد با کودکان پرخاشگر به آنها بدبین نباشید
اگر از فرزندتان درخواستی داشتید و او انجام نداد و یا پرخاشگری کرد؛ نباید زود از کوره در بروید. دو نکته را در نظر داشته باشید.
1- او توانایی درک مسائل پیرامون به مانند شما را ندارد.
2- طبق مشاهدات والدینی که صفات پرخاشگری و نامناسبی به فرزندانشان داده اند، بیشتر شاهد رفتارهای مخرب کودک پرخاشگر خود شده اند.
6- انتظارات تان را مطابق با سن و توانایی فرزند باشد
خیلی مهمه که قوانین و انتظارات شما مطابق با فهم و درک کودک باشد. وقتی چیزی بیش از درک و مهارتهایشان بخواهید؛ باید انتظار کودک پرخاشگر را هم داشته باشید. برای مثال کودکان کوچک تر دامنه توجه کوتاه‌تری دارند و خیلی زود حواسشان پرت می شود. و زمان بیشتری برای پردازش دستورهای شفاهی نیاز دارند. پس نباید انتظار انجام یک کار را به صورت مستمر و سریع داشت. پس در ارائه دستورات سرعت تان را پایین آورده و صبور باشید.
7- برخورد با کودک پرخاشگر | آرامش روان تان را فدا کنید
پدرومادر نباید برای آرامش خود در برخورد با کودک پرخاشگرشان، کوتاهی کنند. روش‌های کوتاه اثر مثل فریادزدن، تنبیه و یا تن دادن به خواسته کودک می تواند در برخورد با کودک پرخاشگر میسر باشد؛ اما فقط برای کوتاه مدت. مطمئن باشید که ای نوع برخوردها در بلند مدت اثر مخرب تری در رفتار او خواهد گذاشت.
برای آشنایی با نحوه مقابله با پرت کردن اشیا توسط کودک کلیک کنید.
8- نظم و مقررات ایجاد کنید
وقتی میبینید فرزندتان پرخاشگری دارند و تهاجمی هستند، حتما اوضاع خانه برای هیچ کس آسان نیست. یکی از روش های موثر در برخورد با کودک پرخاشگر ، تشویق مثبت است.
(کودکان پرخاشگر بیشتر از همه به خودشان آسیب می زنند؛ چرا که باعث می شوند دیگران در ارتباط با آن ها واکنش های منفی نشان دهند. در مقابل هم متاسفانه والدین به جای رفتار متعادلانه با تنبیه های شدید، حس خشم را در او زیاد کرده و هیچ چیزی هم به او نمی آموزند.
پس چاره چیست؟ پیشنهاد مشاوران کودک این است که یک سیستم “سهمیه بندی منظم” ایجاد کنید.
سخت ترین محدودیت ها را در مقابل رفتارهایی که باعث آسیب فیزیکی یا احساسی به دیگران می شوند را اعمال کنید. اینگونه متوجه می شوند که این رفتارها به هیچ عنوان قابل قبول نیستند.
9- رفتارهای ناپسند را برای کودک مشخص کنید
با فرزندتان به طور مشخص حرف بزنید و به آن ها بیاموزید که چه رفتارهایی باعث آسیب و ناراحتی مردم می شوند. به طور اختصاصی آن ها را نام ببرید. بچه هایی که با آن ها درباره حس ها و واکنشهای دیگران صحبت شده بهتر می توانند دیگران را درک کنند. اینگونه کنترل بیشتری روی رفتارهای خودشان هم دارند.
10- آموزش مهارت عاطفی در برخورد با کودک پرخاشگر
کودکان برای توسعه مهارتهایشان به زمان نیاز دارند. در طول زمان مهارت های عاطفی و اجتماعی آن ها رشد می کند. و به راحتید موقعیت های ناخوشایند می تواند بر توانایی های فعلی شان حتی تاثیر منفی بگذارد. بسیار مهم است که بدانید کودکان تا سالها درک کاملی حتی از احساسات خودشان هم ندارند.
11- برای انجام کارها وقت بدهید
دادن فرصت به کودک برای رسیدن به نتیجه بسیار اهمیت دارد. آن ها به مانند بزرگسالان نمی توانند به سرعت از پس کارها بر بیایند. کندتر هستندو توانایی برنامه ریزی ندارند. پس اگر مورد مقایسه یا فشار قرار بگیرند خشمگین می شوند. بنابراین در برخورد با کودک پرخاشگر باید به او فرصت دهید تا اموزه های شما را تمرین کند.
12- در برخورد با کودک پرخاشگر رفتارهای خوب او را پاداش دهید
روش پاداش دهی یکی از راه های موثر در آموزش به کودکان است. با سیستم بازخورد مثبت و تشویق میتوانید رفتارهای مثبت را در او افزایش دهید. اما باید حواستان در نحوه دادن این پاداش ها در زمان و موقعیت مناسب باشد. به نکات زیر توجه کنید.
پاداش بلافاصله با رفتار مثبت باشد.
متناسب با کار خوب باشد. (نه خیلی بی ارزش و نه خیلی گران)
همیشه پاداش فیزیکی و مادی نیست. تشویق و لبخند والدین هم پاداش محسوب می شود.
13- توانایی درک رفتار منصفانه را دارند
خیلی مهمه که در برابر کودکان منصفانه و معقول رفتار کنید تا آن ها دست به شورش نزنند.
آن ها میدانند که برای برخی از مسائل اگر پافشاری کنند و یا محدودیت ها را کنار بزنند می توانند اقتدار شما را زیر سوال ببرند. پس وقتی مقررات را وضع می کنید اگر منطق نداشته باشد، به راحتی توسط فرزندتان لگدمال می شود.
14- قبل برخورد با کودک پرخاشگر از خواب او مطمئن شوید
تاثیر و اهمیت خواب بر خلق کودکان را دست کم نگیرید. قبل برخورد با کودک پرخاشگر مطمئن شوید که خواب کافی داشته است. کم خوابی موجب لجبازی، مخالفت کردن، مشاجره و کینه توزی کودک می شود.
15- اهمیت ثابت‌قدم بودن در برخورد با کودک پرخاشگر
قوانینی که برای تربیت فرزندتان در نظر می‌گیرید باید همیشه ثابت باشند. برای مثال اینکه یک روز کودک با پرخاش به خواسته‌های خود برسد و یک روز دیگر نرسد چیزی را حل نخواهد کرد. اگر می‌خواهید فرزندتان به‌خوبی یاد بگیرد که چه رفتاری اشتباه است باید همیشه در اجرای قوانین ثابت‌قدم باشید. برای اشنایی با جدیدترین روش‌های تربیت کودکان کلیک کنید.
16- بین فرزندانتان ارتباط خوبی ایجاد کنید
شما به عنوان والد نقش مهمی در ایجاد روابط مناسب بین فرزندانتان دارید. برای مثال بدرفتاری پدر و مادر با فرزندان، موجب پرخاشگری بیشتر آن ها نسبت به یکدیگر می شود.
اگر خواهر یا برادرتان شما را مورد ضرب و شتم قرار داد و پرخاشگری کرد، آیا جزوی از روند طبیعی رشد است؟
در جواب باید بگوییم که رفتارهای ضد اجتماعی و آسیب زننده بین خواهر برادرها هم میتواند زمینه های خشم را در بزرگسالی ایجاد کند. به همین منظور والدین برای برخورد با کودک پرخاشگر خود در ارتباط با سایر خواهر برادرها نیز مسئول هستند.
مهربانی را در خانه یاد دهید. اصول بازی های جوانمردانه را اجرا کنید و از هر طریقی برای بهبود روابط خواهر و برادر استفاده کنید.
17- تکنیک های کنترل خشم را یاد دهید
هر مهارتی یاد گرفتنی است. کنترل خشم را با یادآوری آدم های حامی در زندگی و خنثی کردن احساسات منفی آموزش دهید. “ما میتوانیم به بچه ها یاد دهیم که خشم خود را با قدرت فکر و عشق خنثی کنیم”.پ
برای آشنایی با روش های بازی برای کنترل خشم کودکان کلیک کنید.
18- از یک مشاور کمک بگیرید
اگر احساس می‌کنید متوجه علت پرخاشگری کودکان تان نمی‌شوید، شدت پرخاشگری‌های او غیرقابل‌کنترل است و یا به‌تنهایی نمی‌توانید آن را درمان کنید، بهترین راه این است که از مشاور کودک کمک بگیرید. مشاورین می‌توانند با استفاده از مصاحبه‌های بالینی، بررسی نقاشی‌های کودک و همین‌طور بازی با آنها متوجه دلیل پرخاشگری شوند و برای درمان آن برنامه‌ریزی کنند. به‌علاوه صحبت کردن با یک مشاور نکات مهمی را هم راجع به راهکارهای ارتباط برقرار کردن و همین‌طور تربیت کودک به شما آموزش می‌دهد.
برای دریافت مشاوره در زمینه برخورد با کودک پرخاشگر می توانید از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در کلینیک تخصصی مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس بگیرید.
سؤالات متداول
چرا کودک پرخاشگر می شود؟
تلاش برای جلب‌توجه، رسیدن به اهداف، بیماری‌های روحی و یا الگو گرفتن از یک فرد پرخاشگر از مهم‌ترین دلایل این شرایط هستند.
راه های بخرود با کودک پرخاشگر چیست؟
مهم‌ترین نکته در رفتار با این کودکان این است که رفتارهای نامناسب آنها را مورد بی‌توجهی قرار دهید؛ در عوض در مقابل رفتارهای مناسب به آنها پاداش دهید.
منبع: برخورد با کودک پرخاشگر